کاخ گلستان، یکی از ارزشمندترین میراثهای معماری و تاریخی ایران، به عنوان نمادی از شکوه و عظمت سلسلههای صفویه، زندیه و قاجار، در قلب تهران واقع شده است. این مجموعه باشکوه که در سال 2013 میلادی به عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید، با تلفیقی بینظیر از معماری سنتی ایرانی و تأثیرات هنری اروپایی، گردشگران و علاقهمندان به تاریخ و هنر را به سوی خود میکشاند.
تاریخچهای غنی
کاخ گلستان که در ابتدا به عنوان بخشی از ارگ سلطنتی تهران شناخته میشد، قدمتی طولانی دارد و ریشههای آن به دوران پیش از قاجار بازمیگردد. با انتخاب تهران به عنوان پایتخت در دوره قاجار، این کاخ به مرکز قدرت و تصمیمگیری تبدیل شد و شاهد رویدادهای مهمی در تاریخ ایران بوده است.
معماری بیبدیل
کاخ گلستان، به عنوان یکی از ارزشمندترین میراثهای معماری و تاریخی ایران، مجموعه متنوعی از تالارها و فضاهای مجلل را در خود جای داده است. هر یک از این تالارها، با معماری خاص و تزئینات بینظیر خود، روایتی از تاریخ و هنر ایران را به نمایش میگذارد. در ادامه به توضیح کامل درباره هر یک از تالارهای اصلی این کاخ میپردازیم:
تالار سلام (تالار تاجگذاری)
- موقعیت: در غرب تالار آینه و چسبیده به آن قرار دارد.
- اهمیت تاریخی: محل تاجگذاری رضاشاه و محمدرضا شاه پهلوی بوده و به همین دلیل به تالار تاجگذاری نیز معروف است.
- ویژگیها:
- مکانی برای برگزاری مراسم رسمی و تشریفات دولتی بوده است.
- دارای تزئینات باشکوهی از جمله کاشیکاری، گچبری و آینهکاری است.
- در این تالار، ماکتهایی از تخت مرمر، تخت نادری و تاج کیانی به نمایش گذاشته شده است.
تالار آینه
- شهرت: به دلیل نقاشی کمالالملک که ناصرالدین شاه را در این تالار به تصویر کشیده، شهرت جهانی دارد.
- ویژگیها:
- تزیینات آینهای فراوان، نور را به طور خیرهکنندهای منعکس میکند و فضایی مجلل را ایجاد میکند.
- محل برگزاری جلسات خصوصی و پذیرایی از مهمانان ویژه بوده است.
تالار عاج
- موقعیت: بعد از تالار آینه و در سمت غرب تالار برلیان قرار دارد.
- ویژگیها:
- دارای ایوانی بوده که بعدها حذف شده و سقفی به آن اضافه شده است.
- ستونهای قدیمی این تالار حفظ شدهاند.
- احتمالاً قبل از تالار سلام و تالار آینه ساخته شده است.
تالار برلیان
- تاریخچه: در محل این تالار، قبلاً تالار بلوری وجود داشته است.
- اهمیت تاریخی: یادمان نهضت مشروطه ایران است.
- ویژگیها:
- دارای آینهکاریهای فراوان و چلچراغهای زیبا است.
- در زمان مظفرالدین شاه تعمیرات گستردهای در این تالار انجام شده است.
- تابلو نقاشی زیبایی از این تالار قبل از تعمیرات، توسط ابوالحسن خان ثالث کشیده شده است.
تالار ظروف و تالار برلیان
- کاربرد: این دو تالار در گذشته برای نگهداری ظروف و اشیاء قیمتی مورد استفاده قرار میگرفتهاند.
- ویژگیها:
- دارای تزئینات ظریف و شیکی هستند.
- در حال حاضر، مجموعه ارزشمندی از ظروف و اشیاء تاریخی در این تالارها به نمایش گذاشته شده است.
نکات مهم درباره تالارهای کاخ گلستان:
- تغییرات تاریخی: بسیاری از تالارهای کاخ گلستان در طول تاریخ دستخوش تغییرات و تعمیراتی شدهاند.
- تأثیر معماری اروپایی: در معماری برخی از تالارها، تأثیر معماری اروپایی به وضوح دیده میشود.
- نمایشگاههای موقت: علاوه بر مجموعههای دائمی، در برخی از تالارها، نمایشگاههای موقتی نیز برگزار میشود.
خلوت کریمخانی
در شمال غربی محوطه مجموعه، یک ایوان سه دهنه به چشم میخورد. در وسط این ایوان چشمه کوچکی قرار دارد که آب از میان آن به قسمت های مختلف باغ منشعب می شود. در گذشته این مکان به دلیل فضای دنج و زیبایی که داشت به عنوان خلوتگاه ناصرالدین شاه درنظر گرفته شده بود. در حال حاضر مقبره ناصرالدین شاه و تخت فتحعلی شاه در این مکان قرار دارند.
ایوان تخت مرمر
تخت مرمر جایگاهی برای مراسم سلام و بارعام بوده است. این تخت که می توان آن را نمادی از ظرافت هنر ایرانی دانست، قدیمی ترین بخش کاخ گلستان محسوب می شود. انواع و اقسام حکاکی و منبت کاری و سنگ تراشی بر روی آن صورت پذیرفته که در کمتر جایی می توان نمونه آن را دید.
این تخت از حدود ۶۵ قطعه مرمر بزرگ و کوچک تشکیل شده است. قطعات بکار رفته در این تخت شامل ۵ قطعه سنگ مرمر صاف، ۷ قطعه برای پلهها، ۲۱ قطعه برای طارمی ها، ۲۱ قطعه دیگر برای پایه ها و ستون ها و مجسمه های حامل تخت و ۱۲ قطعه برای مجسمه های کوچک دور تخت است. نقاشی تخت مرمر بر عهده میرزا بابای شیرازی بوده و حجاری آن توسط محمد ابراهیم اصفهانی انجام شده است.
جمعبندی:
هر یک از تالارهای کاخ گلستان، با معماری و تزئینات منحصر به فرد خود، گویای بخش مهمی از تاریخ و فرهنگ ایران است. بازدید از این تالارها، فرصتی است برای آشنایی با شکوه و عظمت معماری ایرانی و همچنین تماشای آثار هنری و تاریخی ارزشمند.
