در دنیای امروز، نقش معماری در کاهش آلودگی هوا و آب یکی از بزرگترین چالشهای زیستمحیطی است این آلودگیها نه تنها بر سلامت انسانها تأثیر میگذارند، بلکه اکوسیستمهای طبیعی را نیز تهدید میکنند. زیست محیطی، میتواند نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا
این میان، معماری به عنوان یکی از عوامل شکلدهنده محیط زیست، میتواند نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا و آب ایفا کند.
در ساختوساز عواملی همچون پاکسازی زمین، استفاده از موتورهای دیزلی، تخریب، سوزاندن و استفاده از مصالح سمی در آلودگی هوا نقش دارند. در کارگاههای ساختمانی حجم زیادی از گردوغبار (بتن، سیمان، چوب، سنگ و سیلیکا) تولید میشود. این گرو غبار ممکن است تا مدتها باقی بماند و حتی به سایر نقاط منتقل شود. گرد و غبار ناشی از ساختوساز در گروه PM10 یا ذرات با قطر کمتر از ۱۰ میکرون طبقهبندی میشوند که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیستند.
تحقیقات حاکی از آن است که ذرات PM10 به عمق ریه نفوذ میکنند و سبب مشکلاتی همچون آسم، برونشیت و حتی سرطان میشوند. یکی دیگر از منابع تولیدکننده این ذرات در کارگاههای ساختمانی تجهیزات سنگین و وسایل نقلیه دارای موتور دیزل هستند. این ذرات همچنین با نام DPM هم شناخته میشوند که از دوده، سولفات و سیلیکات تشکیل شدهاند. این ذرات بهراحتی با دیگر مواد سمی معلق در هوا ترکیب میشوند و به این شکل احتمال به خطر افتادن سلامت افراد در نتیجه استنشاق این مواد افزایش مییابد.
موتورهای دیزل نیز موجب انتشار ذرات مونوکسید کربن، هیدروکربن، اکسید نیتروژن و کربن دیاکسید در هوا میشوند. بخارهای سمی نفت، چسب، تینر، رنگ، چوب فرآوری شده، پلاستیک، پاککنندهها و دیگر مواد شیمیایی خطرناکی که در ساختوساز استفاده میشوند نیز در آلودگی هوا نقش دارند.
آلودگی آب
موتورهای دیزلی، رنگ، حلالها، پاککنندهها، گردوغبار، ضایعات ساختوساز و دیگر مواد شیمیایی مضر از منابع آلودگی آب در کارگاههای ساختمانی محسوب میشوند. پاکسازی زمین موجب فرسایش خاک و روان شدن ذرات سیلت میشود. سیلت و خاک وارد شده به آبراههای طبیعی موجب کدر شدن آب و مانع عبور نور خورشید میشود که همین نهایتاً منجر به از بین رفتن زندگی آبزیان خواهد شد.
روانابهای سطحی آلایندههایی ازجمله گازوئیل، نفت، مواد شیمیایی سمی و مصالح ساختمانی همچون سیمان را با خود حمل میکنند. با ورود این آلایندهها به آبراهها، زندگی آبزیان و هر حیوانی که از این آب مینوشد، به خطر خواهد افتاد. آلایندههای ناشی از ساختوساز همچنین درصورتیکه به آبهای زیرزمینی راه پیدا کنند، خطرات جدی برای سلامت انسان به همراه خواهند داشت. این در حالی است که تصفیه آبهای زیرزمینی به نسبت آبهای سطحی دشوارتر است.
آلودگی صوتی
در کارگاههای ساختمانی معمولاً سروصدای زیادی ایجاد میشود که عمدتاً ناشی از وسایل نقلیه، ماشینآلات و تجهیزات سنگین است. سروصدای زیاد نهتنها آزاردهنده است که موجب مشکلاتی همچون فشارخون بالا، اختلال خواب، افت شنوایی و استرس شدید میشود. تحقیقات نشان دادهاند که سروصدای زیاد چرخه طبیعی زندگی حیوانات را بر هم میزند و موجب کاهش زیستگاهها میشوند.
اقدامات پیشگیرانه
درصورتیکه عملیات ساختوساز بهدرستی انجام شوند میتوان آلودگی را کنترل و یا حتی از به وجود آمدن جلوگیری کرد. اولین گام ارزیابی ریسک کلیه فعالیتهای ساخت ساز و مصالح ساختمانی است که موجب آلودگی میشوند. اقدامات خاصی که میتوان برای کاهش ریسک انجام داد عبارتاند از:
- جلوگیری از فرسایش و روان شدن خاک
- به حداقل رساندن دستکاری زمین و خاک و حفظ حداکثر پوشش گیاهی
- کنترل گردوغبار با استفاده از اسپری کردن آب
- محصور کردن کل کارگاه باهدف جلوگیری از انتشار گردوغبار
- نصب توری و حفاظ در نزدیکی منبع گردوخاک
- پوشاندن کامیونهای حاوی مصالح ساختمانی
- مرطوب نگهداشتن محیط برای جلوگیری از معلق شدن ذرات گردوغبار
- پوشاندن مصالح ساختمانی همچون سیمان، ماسه و مواد پودری
- انبار کردن مصالح پودری در جایی به دور از آبراهها یا زهکشها
- استفاده از رنگها، حلالها و مصالح ساختمانی غیر سمی
- پوشاندن و محصور کردن مواد و مصالح سمی
- پوشاندن و بررسی مرتب زهکشهای موجود در سایت
- جمعآوری فاضلاب ناشی از ساختوساز در حوضچههای رسوبگذار، تصفیه، تخلیه آب تمیز و حذف لجنها مطابق با مقررات زیستمحیطی
- استفاده از گازوئیل کم گوگرد در کلیه تجهیزات و وسایل نقلیه
- جلوگیری از سوزاندن مصالح در کارگاه
- کاهش آلودگی صوتی بهواسطه استفاده از ابزار، تجهیزات و ژنراتورهای بیصدا و ساخت دیوارهای عایق یا کاهنده ص
